Morgen energieneutraal begint vandaag

Hier vindt u de 1e editie van IZ Neutraal: een nieuwe uitgave bij de IZ waarin fabrikanten en leveranciers inzicht geven in hun nieuwe producten die een belangrijke rol kunnen spelen om gebouwen energieneutraal te maken, in één keer of in stappen. Daar word ik blij van.

De realisatie van een energieneutrale gebouwde omgeving is zo ongeveer mijn persoonlijke missie sinds 2004. Toen werkte ik bij TNO en was die missie hetgeen wat TNO en ECN tot een serieuze samenwerking bracht. Daar heb ik de ontwikkeling van technologieën, die nu echt doorbreken, van nabij mogen meemaken. Dan denk ik aan warmtepompen, PV-systemen met een almaar hoger rendement, maar ook PVT-panelen (combinatie van zonthermie en zon-PV in één paneel) en ventilatiesystemen met warmteterugwinning én (CO2-)vraagsturing. Zelfs het simpelweg zorgen dat de geïnstalleerde technologie optimaal presteert, door bijvoorbeeld waterzijdig inregelen, was toen nog werk voor de kennisinstituten, in plaats van de praktijk.

In die tijd werden ook de eerste concepten voor een volledig energieneutrale woning (nieuw of gerenoveerd) uitgewerkt, vanuit de maatschappelijke opgave en het belang vanuit de overheid. Sinds 2010, onder stimulans van het Energiesprong programma, gingen marktpartijen zelf hiermee serieus aan de slag. In 2013 brachten zij energieneutrale nieuwbouw en renovatie letterlijk en figuurlijk in een Stroomversnelling met de introductie van Nul op de Meter (NOM). Nu is NOM hard op weg 'de nieuwe norm' te worden voor nieuwbouw en schaalt het al flink op bij renovaties in de huursector.

Maar de particuliere sector is andere koek. Toen ik in 2010 mijn eigen woning naar energieneutraliteit wilde laten renoveren, heb ik persoonlijk ervaren waar de uitdagingen nog liggen. Niet bij de aanwezige technologie maar bij de kennis daarover en (zeker toen nog) de lange terugverdientijd ervan. Toch wilde ik niet opgezadeld worden met halve maatregelen die het doorpakken naar energieneutraliteit in de weg kunnen komen te staan, of erger nog, kunnen leiden tot suboptimaal woongenot. Dat bracht mij er toe om een 'no-regret' aanpak voor mijn woning uit te werken. Die aanpak, vastgelegd als de PIAF (Prepared In all Aspects for Future developments) methodiek, ging niet uit van de technologie als startpunt, maar de woonwensen en daarvan afgeleide functionele prestatie-eisen. Niet alleen huidige gebruikseisen, zoals zomercomfort, maar ook toekomstige gebuikseisen, zoals gelijkvloerse bewoning en de overstap op elektrisch rijden, werden meegenomen in het plan om te komen tot energieneutraal, comfortabel en blijvend betaalbaar wonen. Dat werd gelegd naast de mogelijkheden van de technologie die bij het volgende mutatiemoment (installatievervanging) beschikbaar komen, zoals een warmtebatterij voor seizoensopslag van warmte. Overstap naar lagetemperatuur-verwarming dicteerde de schilprestaties (vloer, gevels, ramen, dak) voor dit renovatiemoment. Tot slot volgde, mede vanuit de levensduurkostenbenadering, de logische installatietechnologie voor de eerste periode.

Een no-regret naar energieneutraal benadering is nog allesbehalve gemeengoed, maar onontbeerlijk als we particuliere woningeigenaren meer willen bieden dan het aansluiten op de technologie van vandaag. Het vereist kennis van wat er te koop is en gaat komen, maar vooral ook een andere benadering. Een benadering, waarbij technologie als oplossing voor een woonwens gebruikt wordt in een klantreis die doorloopt tot aan energieneutraliteit. Met de inhoud van deze bijlage IZ Neutraal krijgt u een beeld van wat er allemaal te koop is. Daarmee kunt u direct werken aan die nieuwe klantgerichte aanpak. Een aanpak met oog en oor voor de gevraagde woonwensen én de latente woonwensen: wensen waar de klant nog geen weet van had totdat u er op wees dat die ook binnen bereik zijn gekomen. Veel inspiratie toegewenst!

Ivo Opstelten

Lector Nieuwe Energie in de Stad, Hogeschool Utrecht

Strategie en Manager Particulieren&VVE's, Stroomversnelling